Onterven en legitieme portie

Wilt u één of meer van uw kinderen onterven? Of bent u onterfd?

Ieder mens is in beginsel vrij om zelf te bepalen wie wel en niet in zijn testament als begunstigde wordt opgenomen. Het recht op de legitieme portie is echter een recht dat die vrijheid beperkt. Zo kan een ouder kan zijn kind onterven, maar dat wil niet zeggen dat het kind geen enkele aanspraak meer heeft op de nalatenschap. De wetgever heeft gemeend dat er een zedelijke plicht bestaat om ten minste een deel van het vermogen na te laten aan de naaste bloedverwanten.

Legitieme portie

De legitieme portie is dan ook een van de wettelijke rechten die het mogelijk maken om tegen de inhoud van het testament in aanspraak te maken op de nalatenschap.
Alleen afstammelingen van erflater die op grond van de wet tot de nalatenschap als erfgenaam zijn geroepen, kunnen aanspraak maken op de legitieme portie. Plaatsvervullers kunnen in beperkte zin ook aanspraak maken op de legitieme portie, namelijk in het geval een persoon op het moment van het overlijden van erflater niet meer bestond dan wel indien die persoon onwaardig is om als erfgenaam op te treden. Kleinkinderen van de erflater treden dus in de plaats van hun ouder die ofwel al was overleden, ofwel onwaardig was om als erfgenaam op te treden.
Er treedt geen plaatsvervulling op voor de legitieme portie ten aanzien van personen die de nalatenschap hebben verworpen, die zijn onterfd of van wie het recht is vervallen.
De legitieme portie is het gedeelte van de waarde van het vermogen van de erflater waarop de legitimaris in weerwil van giften en testament aanspraak kan maken. Dat betekent dat voor de berekening van de legitieme portie bepaalde giften bij de nalatenschap worden opgeteld.
De legitieme portie geeft een vorderingsrecht op de nalatenschap. Dat houdt in dat de legitimaris slechts een schuldeiser van de nalatenschap is. De legitimaris heeft dan ook geen bemoeienis met de verdeling van de nalatenschap.

Aanspraak maken op de legitieme portie

Om de legitieme portie te ontvangen dient de legitimaris daarop aanspraak te maken. Het is overigens niet alleen een recht, maar soms ook een plicht om aanspraak te maken op de legitieme portie. Een persoon die een bijstandsuitkering geniet zal aanspraak moeten maken op de legitieme portie omdat anders wordt aangenomen dat hij een benadelingshandeling pleegt ten nadele van de Staat en dientengevolge zijn recht op een bijstandsuitkering verliest.
De aanspraak op de legitieme portie dient binnen vijf jaar na overlijden te worden gedaan. Deze termijn kan door de erfgenamen worden verkort door de legitimaris een redelijke termijn te stellen.

Legitieme portie berekenen

De legitieme portie wordt berekend over de waarde van de goederen van de nalatenschap, welke waarde wordt vermeerderd met de bij deze berekening in aanmerking te nemen giften en verminderd met bepaalde schulden. De uitkomst van deze berekening wordt ook wel de ‘legitimaire massa’ genoemd. Om de hoogte van de legitieme portie te bereken moet de legitimaire massa worden gedeeld door twee en vervolgens door het aantal personen die erflater achterlaat (kinderen en echtgenoot). Let wel: bij de berekening van de legitieme portie worden vooroverleden kinderen van erflater meegeteld.

Legitieme portie opeisen

Als de wettelijke verdeling van toepassing is, heeft de legitimaris een vordering op de echtgenoot van erflater. Als de wettelijke verdeling niet van toepassing, heeft de legitimaris een vordering op de gezamenlijke erfgenamen. De vordering is een schuld van de nalatenschap. De vordering uit hoofde van de legitieme portie is van hogere rang dan de vordering uit hoofde van een legaat.
Het kan voorkomen dat de nalatenschap van onvoldoende omvang is om de vordering van de legitimaris te voldoen. Erfgenamen zijn niet verplicht de vordering van de legitimaris te voldoen voor zover deze de waarde van de nalatenschap overstijgt. Als de vordering van de legitimaris de waarde van de nalatenschap overstijgt, kan hij eventueel zijn vordering verhalen door inkorting op gedane giften. De begiftigden zullen in dat geval aangesproken moeten worden.

De vordering van de legitimaris is eerst opeisbaar na zes maanden na overlijden van erflater. In een aantal gevallen is ook na deze zes maanden een legitieme portie opeisen nog niet mogelijk. Dit is het geval in de volgende situaties:

• indien  de wettelijke verdeling van toepassing is. De vordering is in dit geval pas  opeisbaar na het overlijden van de echtgenoot van erflater en ook op het moment dat deze failliet is verklaard of de wettelijke schuldsaneringsregeling op hem van toepassing wordt verklaard;
• zolang de goederen van de nalatenschap kunnen worden belast met een vruchtgebruik . De vordering uit hoofde van de legitieme portie is niet opeisbaar zolang het vruchtgebruik voortduurt;
• als erflater in zijn testament een niet-opeisbaarheidsclausule heeft opgenomen. De vordering uit hoofde van de legitieme portie wordt in dat geval opeisbaar op het moment zoals beschikt in het testament. Erflater kan in zijn testament bepalen dat de legitieme vordering op een eerder moment opeisbaar is, dan op het moment van overlijden van zijn echtgenoot. Evenzo kan erflater bepalen dat de vordering pas opeisbaar wordt na het overlijden zijn echtgenoot of zijn levensgezel met wie hij een gemeenschappelijke huishouding voert en waartoe tevens een notariële samenlevingsovereenkomst is aangegaan.

Contact

Bent u onterfd of wilt u iemand onterven? Of wilt u meer weten over de legitieme portie?

Bel (070-3596206) of e-mail info@haaglandenjuristen.nl